DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU

           Çocukta 7 yaşından önce başlayan, en az iki ortamda (ev, okul) 6 ay süreyle yaşına ve gelişim seviyesine uygun olmayan dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik, hiperaktivite ve dürtüsellik belirtileriyle görülen bozukluğa denir.        

            Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu gösteren bireylerde  öğrenme , davranış vb. problemler  görülebilmektedir.

DSM IV Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite/ Aşırı Hareketlilik Bozukluğunun Tanı Ölçütleri:

  a) Dikkatsizlik

1.      Çoğu zaman dikkatini ayrıntılara veremez ya da okul ödevlerinde, işlerinde ya da diğer etkinliklerinde dikkatsizce hatalar yapar,

2.      Çoğu zaman üzerine aldığı görevlerde ya da oynadığı etkinliklerde dikkati dağılır,

3.      Doğrudan kendisine konuşulduğunda çoğu zaman dinlemiyormuş gibi görünür,

4.      Çoğu zaman yönergeleri izlemez ve okul ödevlerini, ufak tefek işleri ya da iş yerindeki görevlerini tamamlayamaz (karşıt olma bozukluğuna ya da yönergeleri anlayamamaya bağlı değildir),

5.      Çoğu zaman üzerine aldığı görevleri ve etkinlikleri düzenlemekte zorluk çeker,

6.      Çoğu zaman sürekli zihinsel çabayı gerektiren görevlerden kaçınır, bunları sevmez ya da bunlarda yer almaya karşı isteksizdir,

7.      Çoğu zaman üzerine aldığı görevler ya da etkinlikler için gerekli olan şeyleri kaybeder (örn. Oyuncaklar, okul ödevleri, kalemler, kitaplar ya da araç-gereçler),

8.      Çoğu zaman dikkati dış uyaranlara kolaylıkla dağılır,

9.      Günlük etkinliklerinde çoğu zaman unutkandır.

b) Hiperaktivite/ Aşırı hareketlilik

1.      Çoğu zaman elleri, ayakları kıpır kıpırdır ya da oturduğu yerde kıpırdanıp durur,

2.      Çoğu zaman sınıfta ya da oturması beklenen diğer durumlarda oturduğu yerden kalkar,

3.      Çoğu zaman uygunsuz olan durumlarda koşuşturup durur ya da tırmanır (ergenlerde ya da erişkinlerde öznel huzursuzluk duyguları ile sınırlı olabilir),

4.      Çoğu zaman, sakin bir biçimde, boş zamanları geçirme etkinliklerine katılma ya da oyun oynama zorluğu vardır,

5.      Çoğu zaman hareket halindedir ya da bir motor tarafından sürülüyormuş gibi davranır,

 

 c) Dürtüsellik/ Ataklık

1.      Çoğu zaman sorulan sorunun tamamlanmasını beklemeden cevabını verir,

2.      Çoğu zaman sırasını bekleme güçlüğü vardır,

3.      Çoğu zaman başkalarının sözünü keser ya da yaptıklarının arasına girer.

Not:(hiperaktivite-ataklık belirtilerinden altısı ya da daha fazlasını, en az altı aydır uyumsuzluk yaratacak ve gelişim düzeyine uygun olmayan şekilde göstermesi gerekir)

Çocukta yukarıda yer alan tanı ölçütlerinin yanı sıra;  temel belirtilerin 7 yaşından önce başlaması, en az iki ortamda görülmesi, (okul ve evde) ve 6 ay boyunca da devam ediyor olması Yaygın gelişimsel bozukluk, zihinsel ve gelişimsel yetersizlik ve diğer psikolojik bozuklukların  ve işitme ve görme yetersizliklerin olmaması gerekmektedir.

            Bireylerde okul öncesi dönemden itibaren görülmeye başlayan DEHB’nin, tanısını kesinleştirecek bir test bulunmamaktadır. Bu nedenle DEHB’nin tanısının konulması çok yönlü değerlendirmeyi ve farklı bilgi kaynaklarının iş birliğini gerekmektedir. Klinisyenin tanı araçları, ana baba çocuk görüşmesi, ana baba çocuk gözlemi, ebeveyn ve öğretmen davranış dereceleme ölçekleri, fiziksel ve nörolojik muayene, bilişsel testler, işitme ve görme testi gibi yaklaşımlardır. Çocuk-ergen ruh sağlığı ve hastalıkları kliniklerinde DEHB tanısı, mevcut belirtilerin yaş ve zihinsel düzeye göre değerlendirilip çocuk psikiyatristleri ve klinik psikologlar tarafından DSM-IV tanı ölçütlerine göre konulmaktadır.

 Özellikleri:

Bilişsel Gelişim Özellikleri:

Zekaları normal ya da normalin üstünde olmasına rağmen dikkatleri çok kısa süreli ve çabuk dağıldıkları için genellikle  öğrenme problemleri yaşamaktadırlar.

Genellikle başladıkları işi sonlandırmada güçlük çekerler. Devamlı dikkat ve emek isteyen işlerde çalışmak istemezler.

Dikkatlerini uygun olarak ortama yönlendirmede zorluk yaşamaktadırlar.

Çalışmalarını plansız, düzensiz ve karmakarışık bir biçimde sürdürürler.

Günlük işlerinde genellikle unutkandırlar. Randevularını, beslenme saatini, eşyalarını, öğretmenin aileye gönderdiği mesajları vb. sıklıkla unutabilmektedirler.

Okuma ve yazma becerilerinde sıkıntılar yaşayabilmektedirler.

Bu çocukların bellek işleyişinde güçlükleri vardır. Belleğe ilişkin asıl sorun, söylenen sözün çocuğun  dikkat alanına girmemesi nedeniyle öğrenmede yetersizlik yaşanmasıdır. Aileler ve öğretmenler sıklıkla bu çocukların unutkanlıklarından yakınmaktadırlar. Bellek sorunları özellikle çocuklardan bir şey yapmaları istendiğinde ya da birkaç yönerge aynı anda verildiğinde yaşanır.

Motor Gelişim Özellikleri:

Bazı DEHB çocuklarda gelişimsel gerilik görülebilmektedir. Motor koordinasyonu zayıf olabilmektedir. DEHB olan çocukların çoğu ince motor becerisi gerektiren  işlerde özellikle yazı yazmada zorluk yaşarlar.

Sosyal ve Duygusal Gelişim Özellikleri:

Dikkat sürelerinin kısa ve atak olmaları çocukların sosyal kuralları öğrenmelerini güçleştirmektedir. Bu nedenle arkadaş bulmakta ve kurallarına göre oyun oynamakta güçlük çekebilmektedirler.

Grup içinde oynarken ya da çalışırken sırasını beklemekte zorlanmaktadırlar ve  yönergelere ve kurallara uymada zorluk yaşadıkları için sosyal olarak uyumsuzluk göstermektedirler.

Aşırı hareketlidirler.

Eşyalarını, kitaplarını, kalemlerini ve oyuncaklarını sık sık kaybetmektedirler.

Ödevlerin ve etkinliklerin düzenlenmesinde sıklıkla zorluk çekmektedirler. Çoğu kez olası sonuçları düşünmeden kendini fiziksel olarak tehlikeye atabilirler (sağına soluna bakmadan caddeye fırlamak gibi),

İsteklerini ertelemekte ve dürtülerini kontrol etmekte zorluk çekebilmektedirler.  

Dil ve Konuşma Özellikleri:

Konuşurken ses ve sözcük atlamaları görülebilir.

 Nedenleri:

DEHB'nin sıklığı DSM IV (Köroğlu, 1994)'ün verilerine göre toplumda %3-5 arasında, erkek çocuklarda kızlara oranla 3 kat daha fazla olduğu tespit edilmiştir. DEHB'nin nedenleri tam olarak bilinmese de psiko-sosyal ve biyolojik faktörlerin etkili olduğu belirlenmiştir.

Psiko-sosyal Etmenler:İlk çocukluk dönemindeki eğitim hataları,  aşırı beklenti (çocuktan yapabileceğinden fazlasını bekleme) ,korkulu olma,  az ya da yanlış motivasyon, gelişim krizleri,  olumsuz yaşam şartları,

Biyolojik ve Genetik Etmenler: Beyin zedelenmesi , genetik etkenler, beyindeki yapısal ve işlevsel anormallikler, biyokimyasal değişimler,merkezi sinir sistemindeki yapısal ve işlevsel bozukluklar.

Öğretmenlere Öneriler:

            Size yardımcı olabilecek kaynakları harekete geçirin.okulun ve anne babanın desteğini isteyin.bir sorun ortaya çıktığında danışabileceğiniz bu konuda bilgili bir profesyonelle(psikolog,danışman v.b) iş birliği yapmalısınız.

1.      Öğrencinizi size en yakın noktaya oturtun ve  sürekli göz göze gelerek  dikkati dağılan  öğrencinizin dikkatini her an üzerinizde tutabilirsiniz

2.      Öğrenmenizi  duygusal yönünü göz ardı etmeyin.Bu çocuklar sınıftaki faaliyetlerin eğlendirici yönünü bulmak, başarısızlık ya da becerisizlik yerine başarılı olmanın tadına varmak, korku yada sıkıntı yerine heyecan yaşamak ihtiyacındadırlar.

3.      Dikkat eksikliği olan öğrenciler düzenli ortamlara ihtiyaç duyarlar. Kendi başlarına iç dünyalarını düzenleyemedikleri için dış dünyalarının başkaları tarafından düzenlenmesini isterler.Ne yapacaklarını bilmeyen ya da unutan çocuklar önceden hazırlanmış listelerden faydalanabilirler. Onların hatırlatılmaya, prova yapmaya, tekrar yapmaya, yönlendirilmeye, sınırlar konulmasına ve düzene ihtiyaçları vardır.

4.      Kuralları yazın ve her dakika göz önünde olacağı bir yere asın.Çocuklar kendilerinden ne beklendiğinden emin olduklarında, çevrelerindeki kişilere daha fazla güven duyacaklardır.

5.      İşlerin nasıl yapılması gerektiğini tekrarlayın,yazın,söyleyin.

6.      Sınırlar koymaktan çekinmeyin.Sınırlar çocuklara ceza vermek için değil,onları rahatlattığı ve çevrelerine güven duymalarını sağladığı için konur.

7.      Önceden belirlenmiş bir programa dakik bir biçimde sadık kalmasını sağlayın.Bu programı tahtaya yada öğrencinin sırasına yapıştırabilir ve sık sık bakması için uyarabilirsiniz.

8.      Okul sonrasında yapması gerekenleri yazması için yardımcı olun.

9.      Ödevleri kontrol ederken , miktardan çok ödevin kalitesine bakın.

10.  Çocuğun neler öğrendiğini sık sık kontrol edin..

11.  Büyük projeleri, küçük ve bitirilmesi kolay parçalara bölün.Büyük projeler dikkat eksikliği olan öğrencileri hemen yıldırır ve  ‘ben bunu bilmiyorum , bitirmeyi asla başaramam’ demelerine neden olur.Oysa büyük bir işi kolayca başarılabilir küçük parçalara bölmek, onları ürkütmeyecektir.

12.  Sınıfta şakacı, alışılmışın dışında , neşeli biri olmaya çalışmalısınız.Bu çocuklar eğlenceye bayılırlar ve hemen katılırlar.Bu da dikkatlerini toplamalarına neden olur.Bu arada çocukları fazla heyecanlandırmaktan da kaçınmalısınız

13.  Çocuğun başarılarını yakalamak ve övmek için hep tetikte olun.Dikkat eksikliği olan çocuklar, o kadar fazla başarısızlık yaşarlar ki, verebileceğiniz her türlü olumlu tepkiye ihtiyaçları vardır.Övgüye çok olumlu tepki verirler; övgü almadıkları durumda siner ve içine kapanırlar,güvenlerini kaybederler.

14.  Öğretirken konu başlıklarını kullanın, ana fikri çıkarmayı öğretin.

15.  Neler söyleyeceğinizi söylemeden önce anons edin, sonra söylemek istediğinizi söyleyin.

16.  Yönergelerinizi  basitleştirin.Seçilecek şıkları basitleştirin.Basit cümleleri kavratmak daha kolaydır.Ama renkli cümleler kullanın,renkli bir dil dikkat toplamaya yardımcı olur.

17.  Kendilerini değerlendirebilmeleri için onlara yardımcı olun.Çoğu zaman nasıl davrandıklarının ya da bulundukları noktaya nasıl geldiklerinin farkında değildirler.Kendi kendisini tanımasına yardımcı olacak sorular sormalısınız.

18.  Davranışların yönlendirilmesini sağlamak için daha büyük çocuklarda  puanlama sistemi ve daha büyük çocuklarda ödüllendirme sistemi geliştirin.

19.  Eğer çocuk sosyal işaretlerden –vücut dili, ses tonu, zamanlama vb.- anlamıyorsa, o zaman tedbirli bir şekilde bunları anlamayı ona öğretmelisiniz.

20.  Sınav tamamlamayı öğretin.

21.  Çocukları çifter ya da üçer gruplar halinde ayırın.Birlikte çalışabilecek grup şeklini bulana kadar denemekten vazgeçmeyin.

22.  Grubuna bağlı kalmasına dikkat edin.Bu çocuklar bir gruba ait olmak ve işlev sahibi olmak ihtiyacı duyarlar.

23.  Olanak buldukça çocuğa sorumluluğunu verin.

24.  Evden –okula-eve bir ödev defteri tutturun.Bu yöntem ev ile okul  arasında sürekli bir iletişim sağlar.

25.  Günlük karne sistemi geliştirin.Çocuk küçükse karne eve, daha büyükse direkt olarak çocuğa okunmalıdır. Günlük karne disiplin amaçlı değil, cesaret verici olmalıdır.

26.  Övün, sırt sıvazlayın, onaylayın, cesaret verin, umutlandırın.

27.  Daha büyük çocuklara, öğrendiklerini daha sonra hatırlayabilmek için küçük notlar yazmalarını önerin.

28.  Bir senfoniyi yöneten bir orkestra şefi gibi davranın. Orkestranın senfoni başlamadan önce dikkatini toplamasını sağlayın.

29.  Olanak buldukça, birlikte çalışabilmeleri için onları her ders için bir çalışma arkadaşı seçmeye ve telefon numarasını yazmaya teşvik edin.

30.  Çocuğun arkadaşları tarafından damgalanmasını önlemek için, sınıf arkadaşlarına durumu açıklayın ve normal davranmalarını sağlayın.

31.  Anne ve babayla sık sık görüşün.Onlarla yalnızca sorun ortaya çıktığında görüşmekten kaçının.

32.  Evde yüksek sele kitap okumasını önerin.Sınıfta olanak buldukça yüksek sesle okuyun.Çocuğun tek bir konu üzerinde odaklanmasını sağlayın.

33.  Sık sık tekrar yapın.

OKULDA YAPILABİLECEKLER

DİKKATİNİ TOPLAMAK İÇİN:

1.Öğrencinizi size yakın bir sırada oturtun.Özellikle cam kenarında ve arka sıralarda oturtmayın.

2.Yönergelerinizi açık ve net vermeye çalışın. Size kulak verilip verilmediğini anlamaya çalışın.

3.Yönergelerinizi verirken yavaş ve kısa konuşmaya özen gösterin.

4.Yönergeler uzun verildiğinde görevin başlamasından önce yönergeyi öğrenciye tekrar ettirin.Grup önünde bu yaklaşımı yapmaktan kaçının.

5.Gerektiğinde örnekler kullanın.

6.Sözel yönergeleri görsel uyarıcılarla destekleyin.

7.Çalışmaları birkaç bölüme bölün.

8.Her bir bölümü tamamladıkça mola verin.Öğrenciye devam etmeden önce dinlenme fırsatı verin.

9.Dikkatini toplamakta güçlük çektiğinde,daha önce üzerinde anlaştığınız bir işaret ile öğrencinizi uyarın.

DÜRTÜSELLİK(ATAKLIK) VE AGRESİF(SALDIRGAN) DAVRANIŞLAR İÇİN

1.Bu çocuklarda kontrol eksikliği,bu çocukların kötü olduklarından,arsız olduklarından değil yapısal bozukluklarındandır.

2.Çocukların dürtüsel davranışlarını mümkün olduğu kadar görmeyin.

3.Öğrenci yanlış davrandığında altta yatan nedeni anlamaya çalışın.

4.Kuralları net ve çok açık belirleyin.

5.Kuralları daima pozitif olarak belirleyin.

6.Kuralları sıkça tekrarlayın.

7.Kuralları yazın ve sınıfta dikkati çekecek bir yere asın.

8.Ufak yanlışları cezalandırmayın.

9.Aynı yanlışa her zaman aynı tepkiyi verin.

10.Öğrencileriniz kontrolü yitirdiği durumlarda sakin olmaya çalışın.

11.Akılcı öğütler vermekten kaçının.

12.Tartışmayın.

13.Güç mücadelesine girmeyin.

14.Öğrenciyi sakinleştirmek,kontrolü sağlamak için onu sakin bir yere gönderin.

15.Öğrencinizle ikiniz aranızda kısa molalar için anlaşabilirsiniz.

16.Öğrencinizin kontrolünü kaybetmeye başladığı zamanın belirtilerini tanımasını ona öğretin. (Kızgın yüz ifadesi, ses tonunun düşmancalığı, öfkeli kelimeleri kullanım, inatçılık, sıkıntı halinde artma, ağlamaya meyilli hal)

HAREKETLİLİK İÇİN

1.Fiziksel hareket için öğrenciye gün boyu fırsat sağlayın.Bu öğrencinin aşırı hareketliliğini azaltır. (Ofise bir kısa ziyaret yapmak,bir diğer öğretmene not götürmek,tahtayı silmek, ders sırasında kullanılan materyalleri toplamak kalem açmak vs.)

2.Öğrencinin sınıfa ilişkin görevleri tamamlarken, ayağa kalkmasına, ayaklarını sallamasına, sandalyede ileri geri sallanmasına izin verin.

3.Hiperaktif davranışları azaltması için öğrenciye imkan veren ince motor davranışları ,görmezden gelin.(Parmakları ile sıraya hafifçe vurma,sıranın üstünde kağıt parçaları ile oynama, küçük objelerle oynama, karalama yapma gibi).

4.Öğrenciye kontrolünü yakında kaybedeceğini gösteren işaretleri tanımayı öğretin (Yüz ve kulakların kızarması,kalbin çarpması,sıkıntı,midenin sıkışması).

5.Kontrolünü kaybetmeden önce, düşüncelerini ve duygularını sözelleştirmeyi çocuğa öğretin. ( Bu ödev çok zor.Bu çalışmayı anlamadım.Beni yalnız bırakın.Öfkelenmeye başlıyorum gibi).

6.Harekete geçmeden önce düşünmesini,durmasını çocuğa hatırlatmak için not defterine ya da sıranın üstüne basit görsel ipuçları verin.(Örneğin, kontrolünü sağladığında alacağı ödülün resmi gibi).

7.Rutin işleyişteki değişiklikler stresi arttırıp,sıkıntı ve öfkeye yol açabilir.Uyumu kolaylaştırmak için değişikliklerle ilgili bilgiyi öğrenciye bildirin.(Öğretmenin yokluğunu birkaç gün önceden bildirmek, bir faaliyetin sonlanmasına beş dakika kaldığını bildirmek gibi).

8.Öğrencinin, yapılandırılmamış, kalabalık ve çok sesli ortamlarda davranışları üzerindeki kontrolünü yitirdiğini unutmayın. Aşırı uyarıldığını fark ediyorsanız (tedirgin olduklarını, utandıklarını, arkadaşlarının kendilerine dokunmasından rahatsız olduklarını da dile getirebilirler) kalabalık koridorlardan kaçınmak için sınıfı 2-3 dakika öncesi terk etmesine izin verin.

     GERİLİMLİ DURUMLARDA

Gerilimi azaltmak için mizahı kullanın. Mizahın kullanımı öğrencinin zihnini başka yöne çeker ve olması yakınlaşan bir durumu bertaraf eder.

2.Stres altındaki bir çocuk kendiliğinden ve kolaylıkla  seçenekleri üretemez. Çatışmaları çözümlemek için  alternatif çözümleri araştırın.

3.Uygun dürtü kontrolünü yansıtan davranışlarda bulunduğunda ve yeniden kontrol sağlandığında öğrenciyi ödüllendirin.

PROBLEM DURUMLARINDA

Problem durumlarında kullanılan etkili stratejileri öğrenci ile tartışın.

Problemi teşhiş etmesini ve sözel olarak belirlemesini öğrenciye öğretin.  ( Problem nedir? Arkadaşlarıma vurdum).

Uygun amaçları teşhis etmeyi öğrenciye öğretin ( Problemi çözerek sen ne kazanacaksın? Sıkıntıya girmeyeceğim ve diğer insanlarla daha iyi anlaşacağım ).

Probleme çözümler ve alternatif tepkileri üretmede öğrenciye yardım edin.       ( Vurmak yerine ne gibi şeyler yapabileceğini düşünüyorsun? Bilmiyorum. Yumruklar yerine kelimelerle dövüşmeye ne dersin? Mümkün ama. Annem ve babam bazı kelimeler söylediğimde kızıyorlar.Onlarla birlikte uygun kelimelerin listesini yapabilirsin. Onların uygun gördüğü kelimeleri kullanabilirsin.

Üretilen alternatif çözümlerin değerlendirilmesinde öğrenciye yardım edin. (İşleyecek mi? Onu daha  önce hiç denedin mi? Seni ve diğerlerini etkileyecek mi?)

Çocuğa davranışındaki değişikliğin sonuçlarını nasıl değerlendireceğini öğretin.( İşledi mi? Memnun oldun mu? Yeni bir problem var mı? Çok güç olmadı. İşliyor. Öyle sürpriz oldu ki beni rahat bıraktı.)

Davranışındaki değişikliğin sonuçları hakkında nasıl pozitif ifadeler kullanacağını gösterin (Kızdırıldığımda kavgaya girmemeyi çok iyi becerdim. Kendimle gurur duyuyorum).

ÇALIŞMA ALIŞKANLIKLARINI GELİŞTİRMEK VE BAŞARIYI ARTTIRMAK İÇİN

1.Öğrenciye, her çalışma esnasında aklında tutabileceği miktarda bilgi sunun.

      

2.Ödevlerin uygunluğunu değerlendirin. Öğrencide engellenme yaratacak (çok zor ve çok uzun ) bir görev vermeyin. Bunun yanı sıra, sıkıcı olabilecek, (çok kolay, çok kısa, çok tekrarlayıcı ) görevlerden de kaçının. Öğrenciye gerektiği kadar nitelikli ve incelikli görevler verin.

3.Öğrenci başarılı oluncaya kadar ödevle ilgili beklentilerinizi azaltın. Öğrenci başarı gösterdikçe ödevlerin güçlüğü ve uzunluğu giderek artırılabilir.

4. Öğrenciyi sınıf ödevinin bitirmeden eve göndermekten kaçının. Bitirilmemiş ödev çocukta ve ailesinde sıkıntı yaratır ve aralarında güç savaşına yol açar. Öğrenci okulda ödevini bitiremezse, enerjisi azalacağından (hem fiziksel hem de bilişsel) evde de tamamlamakta güçlük çekecektir. Öğretmen, öğrencinin başarabileceği bir seviyede azaltılmış bir ödevde kararlı ise, öğrenci ya boş bir zamanında ya da okuldan sonra  kalarak bitirilmemiş ödevini tamamlamalıdır. Bu sürenin kısa olmasına dikkat edilmelidir. Öğretmen ve ebeveyn için elverişsiz bir durum olsa bile, ödev tamamlanmadığı sürece bu durumun sürekli uygulanmasında yarar vardır.

5.Ödev vermeseniz bile öğrencinizin evde yarım saatlik bir çalışma periyodunu sürdürmesine destek olun.

6.Ödev kontrolünü mutlaka yapın.

7.Öğrenme isteğini kamçılayan (laboratuar vs.)  ilginç bir çevre yaratın. Farklı yöntemler yoluyla ( görsel, işitsel, dokunma, motor…) öğrenmesine olanak tanıyın.

8.Yeni bilgi ve becerileri verdikten hemen sonra, başarılı olmasını beklemeyin. Sözel bilgiyi kısa aralıklarla kesin ve yeniden gözden geçirip özetleyin ve öğrencinin tekrar etmesini sağlayın.

9.Öğrencinin ne kadar küçük olursa olsun başarısını ödüllendirin. Öğrencinin başarısının adımlarını açık bir şekilde tanımlayarak, gayretini ve coşkusunu arttırın. “Zamanını çok iyi değerlendirdin. Her gün 15 dakika çalışarak, dönem ödevini zamanında hazırladın ”. Unutmayın ki öğrenci başarıyı deneyimledikçe yeni bir göreve başlamak, yeni bilgiler edinmek için çaba sarfeder.

10.Başarı sağlamak için sorumluluk üstlenmesinde öğrenciye cesaret verin. Çok fazla koruyucu olmak, çocuğun kişisel başarı duygusunun gelişmesine engel olabilir.

11.Yanlışların önemli öğrenme deneyimleri sağladığı noktasından hareketle, başarısızlığının sorumluluğunu da üzerine alması için cesaret verin.

12.Daha kısa ve daha kolay okuma parçaları üzerinde okuma pratikleri yapın.

13.Uygun hızda okuma güçlüğü varsa geribildirim ve karşılaştırma sağlaması için teyp kaydı kullanımını destekleyin.

14.Konuyu okumadan önce, varsa giriş, özet, gözden geçirme sorularını ya da parçanın sonundaki anlama ve yargılamaya ilişkin soruları okumasını önerin. İkinci aşamada bu sorulara cevap bulmak amacıyla okusun. Bu yöntem, öğrencinin edindiği bilgiye ilişkin farkındalığını arttırır.

15.Yeniden okuma aşaması sırasında kolaylık sağlaması için, konunun önemli yerlerinin altının çizilmesine ya da not edilmesine destek verin.

16. Yüksek sesle tekrarı destekleyin.

17.Öğrencinin kim, ne, ne zaman, nerede, nasıl ve niçin detaylarına odaklanmasını ve bu anahtar kelimelerle düşüncelerini organize etmesini sağlayın.

18.Matematik dersinde süre kullanmayın. Zamanlı testler öğrencide stres yaratır.

19. Test başlamadan önce, öğrencinin test formatını incelemesine izin verin. (Çoktan seçmeli, doğru-yanlış, boşluk doldurma gibi)

20. Genellikle yavaş çalıştıklarından testi tamamlamaları için ek bir süre verin.

21. Sorulara verdiği cevapları gözden geçirmesi için destekleyin.

22. Öğrencinin probleminden çok, yeteneklerini derecelendirin. Örneğin, el yazısını, noktalamalarını, harf ve hece hatalarını değil de, tarih sınavının içeriğini değerlendirin.

23. Öğrencinin yanlış cevaplarının sayısından çok, doğru cevaplarının sayısı ile ilgilenin.

DUYGUSAL OLARAK GÜVENLİ BİR ÇEVRE OLUŞTURMAK İÇİN

1.Bütün öğrenciler aynı özelliklere sahip değildir. Bireysel farklar  ve ihtiyaçlar vardır.

2. Öğrencinin entelektüel kapasitesini ortaya koyan ve benlik saygısını geliştiren eğitici bir çevre yaratmalı

3. Sınıf ve okulda öğrencinin özellikleri ile uyumlu değişiklikler yapılmalı.

4.Destekleyici çevre sıkıntı ve stresi azaltır.

5.Öğrenciye saygılı davranışlarda model olunmalı.

6.Öğrenciyi arkadaşlarının anlamasına yardımcı olun.

7.Öğrencinin semptomlarına duyarlı olun ve ona empatik yaklaşın. Eğer öğretmen belirtilere duyarsız ise akranları da öğrenciye olumsuz tepki verirler.

8.Öğrenciye derste uygun olmayan davranışlarından ötürü şımarık, aptal, tembel, yaramaz gibi sözler kullanmayın.

9.Sınıf arkadaşlarının önünde eleştirmekten kaçının.

10.Sınıfta yanına öğrenci ile uyumlu bir ilişki sürdürebilecek uygun bir öğrenci oturtmaya çalışın (iyi not tutabilen, konuşmayan, verilen görevi yerine getirebilen, ona yardım eden birisi olmasına dikkat edin).

İhtiyaç hissedilirse sınıf dışında da destek olabilecek bir iki arkadaştan yararlanın.

11.Derste çeşitli materyaller kullanın.

Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği madde 24.

ı) Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan öğrencilerin değerlendirilmesi, bu öğrencilerin özellikleri dikkate alınarak daha sık aralıklarla ve kısa süreli sınavlarla yapılır.

Hiperaktivite ve dikkat yetersizliği olan öğrencilerin bu özellikleri göz önüne alınarak, kısa yanıtlı ve az sorulu yazılı sınavlar, ödevler ve projelerle değerlendirilirler.

 Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün  Kaynaştırma Yoluyla Eğitim Uygulamaları konulu  02/09/2008 tarihli 01/3601 sayılı yazısında;

 Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Olan Öğrenciler İçin;

                        Öğrencinizi duvar tarafında olacak şekilde ön sıraya oturtun.

                        Öğrencinin sınıf içinde yakınında oturan öğrencilerin, öğrenciye uygun model olabilecek kişiler olmasına dikkat edin.

                        Daha önce işlenen konuları sık sık tekrar edin.

                        El yazısını geliştirici çalışmalar yapın.

                        Öğrencinin tutuğu ders notlarını kendi notlarınızdan ya da arkadaşının defterinden kontrol etmesine imkân tanıyın, gerekirse dersi ses kayıt cihazı ile kaydetmesine fırsat verin.

                        Ödevlerini hazırlarken bilgisayar ve internet kullanmasına izin verin.

                        Öğrencinin sınıf içinde belli zamanlarda hareket etmesini sağlayacak görevler verin. (Örnek: kalem açma, tahtayı silme)

                        Sınıf ortamında öğrencin dikkatini dağıtacak olan materyalleri sınıfın arka tarafına alın.

                        Sınıf içinde bireysel, grup çalışması ve bireysel ödüllendirmeler için köşeler oluşturun.

                        Yazı yazma problemi olan veya testte başarısız olan öğrencileri sözlü sınav ile değerlendirin.

                        Metni okuma ile ilgili stratejiler geliştirin. (Örnek: metni okurken önemli bölümlerini renkli kalemle işaretleme)

                        Sınıf kurallarını belirleyin, bu kuralları tek tek öğretin ve kuralların yazılı/görsel olarak yer aldığı bir pano hazırlayın.

                        Öğrencinin dürtüselliğini önlemek amacıyla 3D (Dur, Düşün, Davran) tekniğini kullanmasını sağlayın.

                        Okul ve aile iş birliğinin sağlamak ve öğrencin düzenli izlenmesi amacıyla günlük ve haftalık davranış bildirim kartları hazırlayın.

                        Sınava hazırlanma becerileri öğretin. (işlenen konuların sınav öncesi özetini yapma ve öncelikli konuları belirleme)

                        Ders sırasında öğrencinin dikkatinin artması için sözel uyaranlar verin ya da fiziksel etkinlikler planlayın.

                        Verdiğiniz yönergenin öğrenci tarafından anlaşılıp anlamadığı belirlemek için gerekirse yönergeyi tekrar etmesini isteyin.

                        Öğrencinin dağınıklığını önlemek amacıyla bölümlere ayrılmış tek ödev defteri kullanmasını sağlayın.

                        Ödevleri daha kolay yapılabilir parçalara ayırın her bir parçayı tamamladığında ödüllendirin,

                        Sizin yardımınıza ihtiyacı olduğunda bunu belirten bir işaret seçin. (Örnek: beyaz bir kâğıdı havaya kaldırması, elini havaya kaldırması vb.)

                        Öğrencinin ödevlerini yapıp yapmadığını her gün kontrol edin ve geri bildirimler verin.

                        Akranlarının sosyal kabulünü sağlamak amacıyla öğrencinize özel sorumluluklar verin.

                        Teneffüslerde öğrencinin birlikte oynayıp dolaşabileceği arkadaşlar görevlendirin.

                        Sınıf içi etkinlikleri öğrencinin başarabileceği şekilde düzenleyin.

                        Öğrencinin grup çalışmalarına katılımını destekleyin.

                        Öğrencin uygun olmayan davranışını önlemek için yapmakta olduğu davranış yerine istenilen davranışa yönelik yönerge verin. (Örnek: Sürekli kalem çeviren öğrencinize kalemi çevirme demek yerine “Defterini aç.“ denmesi gibi.)

                        Sınıf içinde öğrencinizin hareketliliğini kontrol altına tutmaya yönelik belli aralıklarla tüm sınıfın katılacağı gevşeme ve esneme egzersizleri yapın.

                        Sınavlarda dikkatinin dağılmaması için daha kısa sorulu ve cevaplı sorular sorun.

                        Sınavlarda küçük molalar ve ek zaman verin.

                        Öğrencinizi kendi içinde gösterdiği gelişme ile değerlendirin ve öğrencinizin yapamadıklarına değil yapabildiklerine yoğunlaşın.

                        Öğrencinizin başarılarını anında ödüllendirin.

                        Öğrencinin okula uyumda yaşadığı güçlüklerin üstesinden gelmesi için okul rehber öğretmeni ve aile ile iş birliği yaparak alınacak önlemleri belirleyin.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Olan Öğrencilerin Eğitiminde

Kullanılabilecek Araç ve Gereçler

Fosforlu kalemler	Ajanda
Renkli etiketler	Elektronik hatırlatma cihazları
Ev-okul iletişim defteri	Bilgisayar
Eğitim yazılımları	Bireysel dinleme cihazları (mp3 çalar, İ-pod, walkman)
Çalışma kâğıtları	Kayıt cihazı ( farklı hızlarda dinlemeye elverişli)
Ekran okuyucu bilgisayar programı	Tarayıcı
Hesap makinesi ( büyük ekranı ve tuşları olan, konuşan hesap makinesi)	Hafıza kartları
Abaküs	Konuşan saatler